اضطراب در کودکان

همه انسان ها اضطراب را در زندگی خود تجربه می کنند و طبیعی است که مردم هنگام مواجهه شدن با موقعیتهای تهدید کننده وتنش زا مضطرب میشوند اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح امری غیر عادی است.کودکان در سنین مختلف از یکسری از چیزها واهمه دارند و میترسند.بعضی از این ترسها طبیعی است اما اگر مدت آن ادامه یابد ،  کودک دچار نگرانی و اضطراب میشود .

اضطراب چیست؟

اضطراب ،واکنش ناشی از ترس به رویدادهایی است که خطرناک نیستند یا به واقع کم خطرناکتر از آن هستند که شخص هراسان تصور می کند. به طور کلی اضطراب یک احساس منتشر،بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند حس جسمی مانند احساس خالی شدن سر، تنگی قفسه سینه، تپش قلب و غیره همراه است

چطور بفهمم کودکم مضطرب است؟

علایم و نشانه ها ی اضطراب عبارت است از: بیقراری وعدم تمرکز، بهانه گیری وتحریک پذیری، ریزه خواری ومشکلات تغذیه، گریه، مشکلات خواب، مشکلات ادرارومدفوع، سؤالات زیاد و تکراری، پرخاشگری و مشاجره، مشکلات درسی .

در بی قراری و عدم تمرکز کودک نمیتواند روی یک فعالیت یا هدف خاص برای مدت زیاد تمرکز کند و زود حوصله اش سر می رود. در این حالت کودک بهانه گیر است و زود به او بر میخور حساس میشود و با کوچکترین مسأله ای ناراحت میشود و گریه میکند.کودک زیاد به دستشویی میرود و هر بار کم ادرار میکند. ممکن است گاهگاهی بی اختیار ادرار داشته باشد و یا به اصطلاح نم بدهد و گاهی هم فقط احساس ادرار کند ولی وقتی به دستشویی میرود ادرار نمیکند. اعمالی مانند ناخن جویدن، انگشت مکیدن، ور رفتن با زخم و .... از نشانه های اضطراب هستند.

اضطراب در کودکان و نوجوانان به چه شکل است ؟

بسیاری از کودکان هنگام قرارگیری در وضعیت جدید احساس اضطراب کرده و به طور خجالت آوری به مادر و پدر و یا افراد فامیل به اصطلاح آویزان میشوند. آنها معمولا میتوانند آنها را تشویق به خروج از منطقه امن بکنند، هر چند بعضی از کودکان در مقابل این شرایط مقاومت کرده و آنها را نمی پذیرند. به منظور کمک به کودکان در این موقعیت باید صبر و حوصله کافی داشت، به طوریکه احساس اعتماد به نفس کافی جهت مقابله با مسایلی که به نظرشان مشکل می آید را کسب کنند. بسیاری از شکایت های کودکان در دوران ابتدایی مدرسه همچون درد معده یا سوزش سر دل و یا دردهای پراکنده دیگر ناشی از وجود یک اضطراب نهفته در کودکان است که وجود اختلاف در خانواده و نگرانی در پدر و مادر می تواند از علل آن باشد که این نگرانی مستقیمأ به کودک انتقال یافته و با این شکایات بروز می کند.

علت اضطراب کودکم چیست ؟

اضطراب میتواند ناشی از یک وضعیت روحی، اجتماعی، فیزیکی، زیست شناختی، اختلالات طبی،ا ثرات جانبی دارو ها و یا ترکیبی از این موارد باشد. در کودکان نیز بسیاری از عواملی که در بزرگسالان ایجاد اضطراب میکند، میتواند استرس ایجاد کند از این موارد می توان به عوامل محیطی مثل محیط ناامن ، ازدحام، سرو صدا، منابع درون خانوادگی و منابع درون فردی مثل بیماری ها و تعارض ها اشاره نمود.

صبحت هایی که گاهی اوقات از مادران و پدران مبنی بر اینکه « تو دیگر بچه من نیستی و من مادر تو نیستم» میتواند این استرس و اضطراب را در بچه ها ایجاد کند و به این احساس ناامنی دامن بزند. گاهی این استرس ها آنقدر تأثیر عمیقی بر کودک می گذارد که احساس میکند دنیا، دنیای خیلی بدی است.و خیلی باید مراقب باشند و همواره در ترس و اضطراب به سر میبرند. ترساندن کودک از موجودات خیالی و یا از پلیس و دکتر، تهدید کودک به ترک وی و مواردی از این قبیل گاهی برای کودک واقعی جلوه می کند و نمیتواند تصور کند که این صرفا یک تهدید است و واقعیت ندارد. همچنین کودکان گاهی از چهره ها، اشکال و یا صداهایی که برای آنها آشنا نیست، دچار اضطراب میشوند.

شیوه هایی برای کاهش اضطراب کودک

1-.تحسین پدر و مادر انگیزه بسیار خوبی است.برخی کودکان مضطرب، چنان مشتاق جلب رضایت پدر و مادرشان هستند که فقط تحسین پدر و مادر، برای تغییر رفتارشان کافی است.

2- تمرین آرام بودن (دراز کشیدن و یا نشستن و رها کردن تدریجی عضلات) پایه ای ترین اقدام برای کاهش اضطراب است.

3- نگرانی کودک را جدی بگیرید (او را مسخره نکنید و مسأله اش را کوچک نشمارید) اما در ضمن نشان دهید که اطمینان دارید او می تواند شجاع باشد و بر اضطرابش غلبه کند. این مثبت ترین شیوه برخورد با کودکان مضطرب است.

4- ثبات، کودک مضطرب را بسیار دلگرم میکند. دادن پیام های ثابت به کودک و توافق پدر و مادر بر این پیام ها ، بسیار مهم است.

5- تا میتوانید از خشمگین شدن خودداری کنید. طبیعی است که تا حدودی احساس ناخرسندی کنید، اما طغیان شدید خشم، اضطراب کودک را تشدید میکند و سخنان تحقیر آمیز، عزت نفس او را تشدید میکند.

6- نباید بیش از حد از کودک حمایت کنید. کودکان حساس هم مانند سایر افراد، از اشتباهات خود می آموزند و در نتیجه باید به آنها امکان اشتباه کردن داد.

7- درهر فرصت ممکن ، رو در رو و صریح و بدون خشونت یا تحقیر کردن، گفت و گو کنید. این روش برای همه ی افراد خانواده مفید است ،نه فقط برای کودک مضطرب.

8- طبق سن کودک ، مشخص کنید که از او چه انتظاری میرود و البته نیاز های او را هم در نظر بگیرید .اگر سایر کودکان در فعالیت های پس از مدرسه شرکت میکنند ، کودک مضطرب را هم باید به آن فعالیت ها تشویق کنید، اما شاید بهتر باشد که یک باره در چند فعالیت شرکت نکند و یکی یکی پیش برود.

9- کودکان را مطلع کنید که خیلی های دیگر هم با مشکل اضطراب رو به رو هستند .اضطراب نامریی است و بسیاری کودکان مضطرب ، تا زمانی که با شخص دیگری آشنا نشده اند که اعتراف کند مضطرب است، گمان میکنند با سایرین خیلی تفاوت دارند.

زهرا جعفری  (دانشجوی کارشناسی مشاوره و راهنمایی)