دلایل عدم دقت در کودکان و راه های افزایش آن

توجه یکی از عوامل بسیار مهم در آموزش و یادگیری است . مرحله ابتدایی هر یادگیری با توجه آغاز می شود و اگر توجه کافی نباشد، یادگیری کودک دچار مشکل می شود. نشانه های فقدان توجه در کودکان دبستانی هم بر کارکرد کلاسی و عملکرد تحصیلی آنان تاثیر می گذارد و هم از نظر یادگیری و رفتاری مشخص می شود. بنابراین پرورش و افزایش میزان دقت در تمام زمینه های تحصیلی کودک، از جمله خواندن، نوشتن و ریاضی، نقش بسزایی دارد. در این مقاله سعی شده است که به شناخت نشانه ها و دلایل بی دقتی در کودکان اشاره شود و در انتها راهکارهای مناسبی جهت تقویت دقت کودکان برای والدین ارائه شده است.

توجه را می توان در اختیار گرفتن یک فکر یا یک چیز از میان چندین فکر یا چندین چیز بوسیله ی ذهن، به شیوه ای واضح و روشن که به نظر می رسد، همزمان با هم رخ داده باشند، تعریف کرد. توجه را می توان به دو دسته تقسیم کرد :

1-توجه انتخابی: در این نوع از توجه فرد باید قادر باشد که به دستور العمل ها توجه کرده و بر روی جزییات تمرکز نماید و یاد بگیرد که تنها محرک هدف را انتخاب کرده و از محرک های رقابتی چشم پوشی نمایند، این رویه" توجه انتخابی" نامیده می شود.

2- توجه تقسیم شده: در این نوع از توجه از فرد انتظار می رود که روی دو یا چند وظیفه در یک زمان تمرکز کند ( مثل فردی که در حین گوش دادن ، نکته برداری هم می کند ).

کدام دسته از کودکان دقت و توجه کافی ندارند؟

کودکانی که اغلب تکالیف و وظایفشان را به پایان نمی رسانند، زیرا به سرعت از یک فعالیتی به فعالیت دیگر می پردازند ، معمولاً بچه هایی بی نظم هستند، اتاق هایشان بهم ریخته و شلوغ است و هیچ کاری را تا انتها دنبال نمی کنند. اولین مشکلی که برای این کودکان در کلاس درس ایجاد می شود، عدم توانایی در هماهنگی با محیط کلاس است. آنان نمی توانند مطالب کلاس را به طور موثری جذب کنند. در کلاس بدون اجازه صحبت می کنند، ایجاد سر و صدا می کنند و با شوخی های خود کلاس را شلوغ می کنند. بهره ی هوشی این کودکان ممکن است مانند سایر کودکان کلاس باشد، ولی بدلیل عدم کنترلی که روی رفتار و اعمال خود دارند با قوانین کلاس سازگار نیست و اصولاً عملکرد تحصیلی خوبی ندارند.

 چرا کودکتان دقت و تمرکز کافی ندارد؟

دلایلی که منجر به بی دقتی در کودکان می شود به شرح زیر هستند:

1-بی دقتی بیرونی و محیطی، مانند:

• نبود نور کافی و دمای مناسب
• روشن بودن محرک های صوتی و تصویری مانند رادیو و تلویزیون
• رفت و آمد سایرین
• تصاویر سرگرم کننده و اشیای متنوع در اطراف
• لوازم التحریر نامناسب( بعنوان مثال، خودکاری که متناوباً جوهر آن قطع می شود)
• اختصاص زمان نامناسب برای مطالعه و یادگیری( دانش آموز در حالت گرسنگی شدید یا تشنگی یا خواب آلودگی و امثال آن باشد)
• مشکلات ارتباطی و سبک های تربیتی والدین

2-بی دقتی درونی و ذهنی، مانند:

• عادت ها و سازگاری: عادت کردن باعث میشود که بدون دقت و توجه به کارها بپردازد.
• 2-خستگی: فرد خسته نمی تواند به خوبی روی موضوعات دقت و توجه کافی داشته باشد.
• 3-هیجان و فشار روانی: وقتی فردی دچار هیجان های شدیدی مانند: نگرانی، ترس، اضطراب و غم می شود، نمی تواند به موضوع معینی توجه کند و با دقت به کاری بپردازد.
• 4-عدم علاقه به موضوع: غالباً افراد به آن چیزهایی که بیش ترعلاقه مندند، توجه و دقت بیشتری نیز نشان می دهند و بی علاقگی نیز موجبات بی توجهی را فراهم می کند.

برای تقویت و افزایش دقت و توجه کودکان از چه راهکارهایی می توان استفاده کرد؟

• به وضعیت نشستن کودک هنگامی که تکالیف نوشتنی خویش را انجام می دهد توجه کرده و آن را اصلاح کنید. او باید بتواند روی صندلی کاملاً راحت بنشیند. ارتفاع میز تحریر باید با صندلی و قد کودک تناسب داشته باشد، به گونه ای که بتواند هر دو ساعد خود را به راحتی روی میز قرار دهد.
• کاغذ یا دفتری که کودک در آن می نویسد تقریباً راست باشد، بدین معنی که لبه ی کاغذ یا لبه ی پایین میز تحریر، زاویه ای در حدود 15 درجه داشته باشد.
• نحوه ی در دست گرفت مداد باید صحیح باشد. مداد باید بین شست و انگشت اشاره کودک قرار گرفته و از بالای قسمت تراشیده شده گرفته شود. اگر انگشتان و عضلات دست کودک ضعیف یا کوچک هستند از مدادهای باریک تر استفاده شوند.
• دو تصویر را که مشابه هم هستند، اما در یک یا چند مورد جزئی با هم اختلاف دارند به کودک نشان بدهید و از او بخواهید تا تفاوت های بین دو تصویر را پیدا کنید.
• تعدادی کارت مقوایی تهیه کنید، روی هرکدام یک کلمه بنویسید طوری که در هر کدام از کلمات، از حروف یا نقطه یا دندانه ی آن کلمه جا افتاده باشد. کودک باید نقص کلمه را بیابد.
• تعدادی کارت مقوایی را تهیه کنید، روی هر کدام یک کلمه بنویسید بطوری که یک حرف یا دندانه یا نقطه اضافی داشته باشد. کودک شما باید بخش اضافی کلمه را پیدا کند.
• چند کارت مقوایی تهیه کنید ، در ستون سمت راست کارت، یک حرف می نویسیم و در ستون سمت چپ کارت چند حرف و از جمله حرفی را که در سمت راست نوشته بودیم می نویسیم. سپس از کودک میخواهیم که حرف سمت راست را در میان حروف سمت چپ بیابد.
• چند کارت مقوایی تهیه کنید ، در ستون سمت راست کارت، یک واژه می نویسیم و در ستون سمت چپ کارت چند واژه و از جمله واژه ای را که در سمت راست نوشته بودیم می نویسیم. سپس از کودک میخواهیم که واژه سمت راست را در میان واژه های سمت چپ بیابد.
• شکل های مختلف هندسی را که بخشی از آن رسم نشده در اختیار کودک قرار می دهیم تا آن را کامل کند.
• طرح هایی از حیوانات مختلف را که کامل نشده اند در اختیار کودک قرار دهید تا آن ها را تکمیل کند.
• چند قوطی پلاستیکی یک شکل و یک اندازه تهیه می کنیم و داخل هر کدام از آن چیزهایی از قبیل برنج، لوبیا، سنگ ریزه، آجیل و امثال آن ها را می ریزیم، سپس قوطی ها را یک به یک تکان می دهیم. کودک باید از نوع صدای قوطی، ماده ی داخل آن را تشخیص داده و نام ببرد.
• معلم درس دیکته باید سعی کند به هنگام ادای کلمات برای دیکته نویسی از صدای معمول استفاده کند و هر واژه یا جمله را فقط یک بار گوید، اگر چه ممکن است دانش آموزان در انطباق با این روش مدت کوتاهی دچار مشکل شوند، اما خیلی زود یاد می گیرند که اولین کلمه یا جمله ای را که شنیدند به آن دقت کرده و آن را بخاطر سپارند. ادای کلمات با صدای بلند آن هم با چند بار تکرار و همچنین با تلفظ بسیار غلیظ کلمه، باعث می شود تا بجای فعال کردن دانش آموز برای خوب شنیدن، معلم فعال شود.
• صدای رادیو را بسیار کم می کنیم، طوری که به زحمت قابل شنیدن باشد، سپس از کودک می خواهیم به رادیو گوش بدهد و سعی کند مطالب آن را درک کرده و برای ما بازگو کند.

منابع :

امریانی، فرشته.، طاهایی، علی اکبر. و کمالی، محمد. (1390)" بررسی مقایسه ای توجه شنیداری در دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری و عادی 9-7 ساله"، مجله شنوایی سنجی، دوره 20، شماره 1، صص 63-55.

بشارت، ژاله. (1381)" مقایسه میزان توجه، تمرکز دیداری و شنیداری در دانش آموزان ورزشکار و غیر ورزشکار11 تا 18 ساله شهرستان کرج"، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

تبریزی، مصطفی.، تبریزی، نرگس. و تبریزی، علیرضا. (1391)" درمان اختلالات دیکته نویسی"، انتشارات فراروان.

تبریزی، مصطفی.، تبریزی، نرگس. و تبریزی، علیرضا. (1392)" درمان اختلالات ریاضی"، انتشارات فراروان.

شهسوارانی، امیر محمد.، رسول زاده طباطبایی، سید کاظم.، عشایری، حسن. و ستاری، کلثوم. ( 1389)" تاثیر استرس بر توجه اتخابی و متمرکز بینایی با در نظر گرفتن اثر آن در آموزش و یادگیری"، مجله اندیشه های نوین تربیتی، دوره 6، شماره 4، صص 195-169.

عابدی، احمد.، کاظمی، فرشته.، شوشتری، مژگان. و گلشنی منزه، فرشته. (1391 )" اثر بخشی آموزش حرکات ورزش ایروبیک بر میزان توجه دیداری و شنیداری دانش آموزان پسر پیش دبستانی با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی شهر اصفهان 1389-1388"،  مجله روان شناسی افراد استثنایی، شماره 7، صص 152-133.

قندالی، مسعود. (1381)" بررسی چگونگی افزایش توجه در کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر دوره ابتدایی مرکز آموزش استثنایی شهرستان گرمسار"، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی و مشاوره کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

محمودپور، آزیتا. (1390)" روش ها و راهبردهای تقویت دقت و توجه"، انتشارات مدرسه.

نریمانی، محمد. و سلیمانی، اسماعیل. ( 1392)" اثر بخشی توان بخشی بر کارکردهای اجرایی( حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی"، مجله ناتوانی های یادگیری، دوره 2، شماره 3، صص 115-91.

تهیه کننده : آمنه حسینی

کارشناس ارشد روانشناسی