تمرکز کودک تان را افزایش دهید

کودکان در زمینه موضوعاتی که جنبه سرگرمی دارند، بیشترین تمرکز را دارند. برای مثال، اغلب بچه ها بازی با رایانه را بسیار دقیق دنبال می کنند و چنان غرق در بازی می شوند که اگر با آن ها صحبت کنید یا متوجه نمی شوند یا اهمیتی به مخاطب خود نمی دهند، بنابراین اگر یادگیری جنبه اجباری و رفع تکلیف داشته باشد، سبب حواس پرتی دانش آموز می شود و از علاقه ی او می کاهد، اما اگر به درس علاقه داشته باشد، کلیه ی عوامل حواس پرتی خود را به حداقل می رساند تا تمرکز خود را افزایش دهد. در این مقاله به تعریف تمرکز، اهمیت آن در یادگیری و نشانه های کودکان کم تمرکز پرداخته می شود، تفاوت کودک کم تمرکز و بیش فعال بیان می گردد و راهکارهای مناسبی جهت افزایش تمرکز برای والدین مورد بررسی قرار می گیرد.

تمرکز

تمرکز ثابت نگه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری است که با اراده انتخاب شده و مانع از دقت و توجه روی موضوعات دیگر می شود.

تمرکز چه ارتباطی با یادگیری کودکان دارد؟

تمرکز فکر با قدرت یادگیری دارای ارتباط مستقیم است به این معنی که هرچه قدر تمرکز فکر قوی باشد، ادراک دقیق تر و عمیق تر بوده و یادگیری بهتر و سریع تر صورت می گیرد. اگر دانش آموزان، هنگام مطالعه از روش های پرورش و تقویت تمرکز حواس استفاده کنند، به یادگیری آن ها کمک موثرتری خواهد کرد. وقتی دانش آموز یا هر فرد دیگری در شرایطی قرار گیرد که بتواند با تمرکز بیشتر خود، مسایل و مشکلات را از پیش رو بردارد به لذت می رسد و لذت باعث خلاقیت و یادگیری آسان می گردد.

کدام کودکان نمی توانند تمرکز کنند؟

مشکل اصلی کودکانی که نمی توانند روی مطلبی تمرکز پیدا کنند، حواس پرتی دارند، نمی توانند مدت زیادی درس بخوانند، سر کلاس بیشتر جا می مانند، نمی توانند به حرف های معلم گوش بدهندو در نتیجه نمره ی دیکته شان کم می شود، کلمه جا می اندازند، در نوشتن بعضی از حروف دقت عمل ندارند و... آن است که نمی توانند حواسشان را بر روی یک کار متمرکز کنند. به این ترتیب ممکن است یک فعالیت زیاد ، ناآرامی و بیقراری وضع را بدتر کند. چون این کودکان اعتماد به نفس خوبی ندارند، در مدرسه هم دچار مشکلات تحصیلی بسیاری هستند. این کودکان باعث تشویش محیط خانه می شوند و اکثراً در تحصیل از همکلاسی هایشان عقب می افتند .

    تفاوت کودک بیش فعال با کودک کم تمرکز چیست؟

بعضی ها می پندارند مشکل در تمرکز و بیش فعالی، لازم و ملزوم یکدیگرند، در حالی که یک کودک می تواند دچار مشکل در تمرکز باشد، ولی بیش فعال نباشد، بعضی از این کودکان کم تمرکز بسیار ساکت، آرام و خوش رفتار هستند، اگرچه نمی توانند برای مدت کافی حواس خود را بر روی یک کار متمرکز کنند. بعضی دیگر ممکن است انرژی و حرکت زیادی از خود نشان دهند و به حرف کسی گوش نکنند و شب ها به سختی بخوابند و به طور کلی هرجا که باشند غوغا بر پا می شود و همه را پریشان خاطر می کنند.

البته همه کودکانی که پر فعالیت هستند و مدام در حال جنب و جوش هستند، بیش فعال نیستند، گاهی رفتار پدر و مادر و روش تربیتی آن ها باعث می شود که کودک الگوی یک کودک بیش فعال را در یک موقعیت خاص از خود نشان دهد، مثلا ممکن است کودک در خانه خرابکاری کرده ولی در مدرسه آنقدر شلوغ نباشد. حتی کودکانی که واقعاً بیش فعال هستند، بیش از هم سن و سالانشان نمی دوند، نمی پرند و تحرک ندارند، بلکه آن ها با کنترل حرکتشان بر حسب موقعیت هایی که در آن ها قرار می گیرند، مشکل پیدا می کنند. ممکن است این گونه کودکان به هیچ وجه نتوانند در مدرسه یا سر میز شام سر جای خود بمانند و به کار خود بپردازند. بسیاری از کودکان پرفعالیت و ناآرام وقتی بالغ می شوند، بیش فعالی شان نیز کاسته می شود، ولی متاسفانه باز هم نمی توانند تمرکز داشته باشند،

چگونه توجه و تمرکز کودکان را افزایش دهیم؟

مشکل در تمرکز می تواند بر روی کارکرد و اعتماد به نفس فرزندتان در دوران کودکی و شاید بزرگسالی تاثیر بگذارد. خودتان یا کودکتان را سرزنش نکنید و از سوی دیگر اجازه ندهید که این وضعیت و وجود این مشکل بهانه ای برای توجیه تمام رفتارهای نادرست کودک باشد. روش های پیشنهادی زیر را بکار گیرید و به یاد داشته باشید تصحیح هر رفتاری نیاز به حوصله، صبر، برنامه ریزی، تقویت و تحمل پیامد های آن دارد و در این صورت است که می توانید یک رفتار را به شکل درست آن از نو بسازید. بهترین و موثرترین کار این است که از چند جنبه بطور هم زمان بر روی کودک کار کنید.

تمرین هایی برای تقویت تمرکز:

• محیط کلاس کودک را تغییر دهید:

کودک را در کلاسی بنشانید که اشیا رنگی یا با شکل غیرعادی باعث انحراف حواس او نشوند. چنین کودکی با قرار گرفتن در یک کلاس آرام که به خوبی از سوی یک معلم کنترل می شود و کارهای دانش آموزان برنامه ریزی شده است، عملکرد بهتری خواهند داشت.

• محیط خانه را بازسازی کنید:

دستوارت والدین برای کودک باید واضح و روشن باشند و گیج کننده نباشند. والدین باید قوانین را بنویسند و در محل مناسب در منزل به دیوار بچسپانند. برای هر روز کودک از قبل برنامه ریزی شود تا کودک بداند در طول روز چه باید بکند. هرچه برنامه دقیق تر باشد، محدودیت های بیشتری برای کودک ایجاد می کند تا بهتر رفتارش را کنترل کند. همچنین والدین محیط خانه را بهتر است ساده کنند. در محیط شلوغ کودک به راحتی تمرکزش را از دست می دهد و تحریک پذیر می شود، بنابراین بهتراست هر زمان، فقط یک کار را انجام دهد. برای مثال اگر می خواهد که صبحانه اش را بخورد، تلویزیون و رادیو خاموش شود و والدین با او حرف نزنند و یا در هنگام بازی صرفا یک اسباب بازی یا حداکثر دو اسباب بازی به او داده شود.

• اعتماد به نفس را به کودک بیاموزید:

 به کودک بیاموزید تماس چشمی با افراد برقرار کند. وجه مشترک این گونه کودکان این است که نمی توانند برای مدت طولانی به کسی که در حال صحبت است نگاه کنند. برای مثال می توانید از بازی "نگاهتو بر نگردون" استفاده کنید تا مهارت تماس چشمی را در کودک ایجاد کنید. بدین ترتیب که شما و کودکتان به چشمان یکدیگر خیر می شوید. هرکس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند بازنده است. زمان خیره شدن را ثبت کنید و هربار که کودک نگاه اش را بتواند بیشتر ثابت نگه دارد، او را تحسین کنید.

• تمرین های زیر نیز برای تقویت تمرکز پیشنهاد می شود:

• یک صفحه ی کاغذ A4 را انتخاب کنید و یک دایره ی بزرگ و پررنگ بکشید بطوری که خطوط دور

( محیط) دایره در کنار سمت راست و چپ صفحه قرار بگیرند. حالا در وسط دایره یک نقطه ی پررنگ بگذارید. این کاغذ را متناسب با قد کودک یعنی در مسیر و راستای دست او به سمت جلوی روی دیوار بچسپانید. حالا از او بخواهید به فاصله ی 4 یا 5 متری کاغذ بایستد و چشمانش را ببندد. سپس دست را با انگشت سبابه دراز کند و از کنار دیوار مستقیم به سوی دایره حرکت کند ببیند انگشت سبابه او در کجا قرار میگیرد و آنقدر این تمرین ادامه یابد که وقتی از کنار دیوار حرکت کرد مستقیم انگشتش به وسط دایره برسد. کودک می تواند بار اول با چشمان باز تمرین بکند و سپس با چشمان بسته، بطوری که در ده بار حرکت، نه بار انگشت هایش به وسط دایره برسد

• کودک را روی یک صندلی و مبل بنشانید و قیف پلاستیکی در قسمت جلوی کودک زیر کمربند او قرار دهید، بطوری که دهانه ی قیف رو به بالا باشد. حالا سر و پیشانی کودک را کمی به عقب بدهید، سکه ای را بین پیشانی و امتداد بینی او قرار دهید، کودک باید سرش را طوری به جلو حرکت دهد تا سکه به داخل قیف بیفتد.

• روی یک کاغذ حداقل 10 خط صاف با خط کش رسم شود و بعد قیچی و کاغذ را به دست کودک داده تا از روی خط های کشیده شده کاغذ را قیچی کند. در روز اول ببینید تا چه حدی خط ها صاف قیچی شده است و بعد زمان بگیرید. در روزهای بعدی، هر روز یک خط اضافه کنید، اما زمان تغییر نکند.

• یک توپ کوچک یا یک سکه را در دست کودک قرار دهید، بعد کاسه ای را به فاصله 2متری در جلوی کودک قرار دهید و از او بخواهید بدون تغییر دادن جایش، آن را در کاسه پرتاب کند، روز بعد به فاصله 20 سانتی متر اضافه کنید. همین طور هر روز با افزایش 20 سانتی متر نسبت به روز قبل تمرین صورت پذیرد تا پایان روز دهم که فاصله ی کودک تا کاسه 4 متر شده است.

منابع :

امام پور، ویدا. (1385)" مطالعه با صرف چای و بیسکوییت( اقدام پژوهی: تجزیه و تحلیلی بر روش های تقویت تمرکز حواس و یادگیری بهتر)"، مجله رشد معلم، شماره 200، صص 19-18.

بشارت، ژاله. (1381)" مقایسه میزان توجه، تمرکز دیداری و شنیداری در دانش آموزان ورزشکار و غیر ورزشکار11 تا 18 ساله شهرستان کرج"، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

گاربر، استفن. (1393)" چگونه با کودکم رفتار کنم"، ( ترجمه شاهین خزعلی، هومن حسینی نیک و احمد شریف تبریزی)، انتشارات مروارید.

میرزا بیگی، حسنعلی. و آقایی، سعید. (1392)" 50 راهکار عملی برای تمرکز و دقت"، انتشارات آوا متن.

یزدی، مهران. و مافی، مهوش. (1387)" تمرکز حواس و حافظه"، انتشارات ورای دانش.

                                                                                                                    تهیه کننده : آمنه حسینی

                                                                                                                     کارشناس ارشد روانشناسی