کودک نا فرمان

یکی از سخت ترین مسائل والدین این است که فرزندشان حرف آنها را گوش ندهد.کودک نافرمان اساسا سعی میکند هرکاری که خودش دوست دارد، انجام دهد حتی اگر به قیمت نادیده گرفتن نیازها و خواست های دیگران باشد. او ممکن است به حرف هیچ کسی گوش ندهد یا اینکه فقط از بعضی افراد خاص سرپیچی کند. کودک نافرمان اغلب اصرار دارد که دیگران کاری را که او دوست دارد انجام دهند و آماده است که برای به کرسی نشاندن حرف خود، به شدت بحث و جدل راه بیندازد. این کودکان اغلب مسئولیت اعمالشان را نمی پذیرند و دیگران را به دلیل اشتباهات خود، سرزنش میکنند. آنها به شدت حساس هستند و زمانی که نمی توانند چیزی را که میخواهند به دست آورند خیلی عصبانی و ناراحت میشوند.

 

آیا کودکم لجباز است؟

مهمترین مشخصه اختلال لجبازی و نافرمانی الگوی رفتاری مکرر منفی گرایی، لجبازی، نافرمانی و خصومت در برابر بزرگسالان است که حداقل 6 ماه دوام می یابد. علاوه بر آن ویژگی های دیگری نیز جزو علائم لجبازی در کودکان محسوب میشود:

1-      خلق و خوی به شدت واکنشی که انعطاف ناپذیر است و نمیتواند با موقعیت های جدید سازگار شود.

2-      اغلب از کوره در میرود.

3-      اغلب با بزرگسالان مشاجره میکند و حساس و زودرنج است.

4-      عدم همکاری

5-      مشکل در یکپارچه سازی حسی که منجر به ناراحتی جسمی و بی قراری میشود.

6-      تفکر ضعیف

7-      اغلب بطور عمد موجب ناراحتی دیگران میشود.

برای اینکه رفتاری جزو اختلال نافرمانی و لجبازی محسوب شود باید با فراوانی بیشتر از افراد همسن کودک یا نوجوان وجود داشته باشد و باعث اختلال قابل ملاحظه در کارکرد های اجتماعی وتحصیلی او شود.

 

عوامل محیطی چه نقشی در لجبازی فرزندم دارند؟

برخی از کودکان در نتیجه ی استرس محیطی نافرمان میشوند. تجارب اولیه ی زندگی باعث میشوند که کودکان نتوانند به روش راحت و تعاملی، با محیط برخورد کنند.

1-      پویایی های خانواده: گاهی نافرمانی کودک در واکنش به پویایی های خاصی در خانواده همچون   تعارض دائمی بین والدین بوجود می آید.

2-      مشکلات والدین: در بعضی از موارد سبک های فرزند پروری ناسازگارانه در نتیجه ی مشکلات خود والدین پدید می آید.

3-      مشکلات مدرسه: اگر کودک در یادگیری مشکل داشته باشد، ممکن است از انجام کارهایی که از او خواسته میشود، اجتناب کند.

این مورد اغلب در کودکانی دیده میشود که متوجه میشوند نمیتوانند به سرعت بچه های دیگر مطالب را یاد بگیرند. در برخی موارد آنها سعی میکنند با اجتناب از انجام یک کار این حقیقت را مخفی کنند که نمیدانند چطور باید این کار را انجام داد. از آنجاییکه این کودکان از مشکل یادگیری خود نگرانند، احتمال دارد که بدخلق و بی قرار شوند و ناراحتی خودشان را سر دیگران خالی کنند.

4-      استرس محیطی: گاهی رویداد های محیطی روی کودکان تاثیر منفی می گذارد.

برای یک کودک خردسال رویدادهایی مانند تولد یک نوزاد در خانواده یا رفتن به مهدکودک و دلتنگی برای مادر میتواند آشفتگی و نگرانی زیادی ایجاد کند. یک کودک بزرگتر ممکن است به دلیل رویدادهایی که خارج از کنترل اوست، مانند طلاق، مرگ یک فرد عزیز، نقل مکان یا بیماری عصبانی شود.

مشکلات اجتماعی علت شایع آشفتگی هیجانی هستند. اگر بهترین دوست کودک با کودک دیگری دوست شود و دیگر با او بازی نکند یا اگر در یک تیم جایی برای کودک نباشد کودک دچار آشفتگی هیجانی میشود.

 

چه عواملی لجبازی و نافرمانی کودکم را افزایش میدهد؟

1-      خلق و خوی کودک و پاسخ خانواده به این خلق و خو

2-      استعداد ژنتیکی در ابتلا به این اختلال در برخی خانواده ها

3-      یک علت عصب شناختی مانند آسیب های وارد شده به سر

4-      عدم تعادل شیمیایی در مغز به ویژه عدم تعادل سطح سروتونین

5-      سوء استفاده جسمی یا جنسی

6-      بی توجهی به کودک یا طرد او

7-      بی ثباتی در برقراری نظم و انظباط در خانه

8-      والدین مستبد و سلطه جو

9-      تغییر مکرر مدرسه و محل زندگی و .....

 

لجبازی تا کی ؟

روش هایی که میتوان با استفاده از آنها لجبازی را در کودکان کاهش داد بی شمارند اما برخی از آنان مورد استفاده ی بیشتری قرار میگیرند که شامل موارد زیر است:

1-      به کارهای درست کودک اشاره کنید:

تمام بچه ها به کلمات و اعمال مثبت واکنش نشان میدهند. به خاطر داشته باشید که بیان و تصدیق اینکه کدام کار کودک خوب می باشد خیلی موثرتر از این است که فقط به کودک گفته شود که بچه ی خوبی است. هر والد باید 5 برابر بیشتر از جملات منفی، جملات مثبت بگوید. این کار خیلی سخت تر از آن است که ابتدا به نظر میرسد. وقتی که کودک کوله پشتی اش را بر میدارد و داخل ماشین میرود، ما معمولا چیزی نمیگوئیم چون این همان کاری است که انتظار داریم انجام دهد. با این حال در مورد یک کودک بدخلق ما باید به او کمک کنیم که درک نماید کدام کارش درست است و به او بگوئیم که: " خیلی خوشم اومد که یادت موند کوله پشتی ات رو برداری با این که من یادم رفته بود."

سبک فرزند پروری مثبت شامل بیان کلمات و انجام اعمال مثبت است. گاهی در آغوش گرفتن یا لبخند زدن، به میزان زیادی به کودک کمک میکند تا احساس ارزشمندی نماید.

گاهی اوقات بچه های بدخلق، مخصوصا آنهایی که خیلی باهوش هستند، به اظهارات مثبت واکنش نشان میدهند. احتمالا آنها احساس میکنند که این احساسات به منظور تحت کنترل در آوردن آنهاست. اگر چنین شرایطی پیش آمد تشویق کلامی را کم کنید و بیشتر بصورت غیر کلامی او را تایید و تحسین کنید.

 

2-      به کودک نشان دهید که اورا میبینید:

کودکان نافرمان از نظر هیجانی انعطاف ناپذیر هستند. با این حال عدم همکاری آنان اغلب به این خاطر است که آنها توجه مستمر والدین را میخواهند. اگر والد بطور منظم برای کودک توجه مستمر فراهم کند ممکن است نافرمانی کودک کاهش یابد.

 

3-      مهارت های حل مسئله را به کودکتان یاد دهید:

به دلیل شدت هیجانات یک کودک نافرمان، حل مسئله برای او کار دشواری است. زمان زیادی طول میکشد تا فرد یاد بگیرد که چگونه بطور موثر مشکلات را حل کند. اما اگر شما الگوی کودک باشید و برای حل کردن مسائل خانواده ازاین مهارت استفاده کنید، کودک به تدریج آن را یاد میگیرد.

 

4-      کودک را تشویق به همکاری و مسئولیت پذیر بودن کنید:

قطعا شما وسوسه میشوید که بیشتر روی رفتارهای بد کودک متمرکز شوید و آنها را متوقف کنید. اما در برخورد با کودکان بدخلق، شما باید روی رفتارهایی که میتواند برای آنها مفید باشد نیز تمرکز کنید. کودکان وقتی همکاری کردن و مسئولیت پذیری را یاد میگیرند که این رفتارها را تمرین کنند و انجام دهند. انتظاراتی که از یک کودک میرود، برحسب سن او متفاوت است. سعی کنید وظایفی را برعهده ی کودک بگذارید که هم به خانواده کمک کند و هم برای کودک جذاب باشد. در مورد کارهایی که باید انجام شود به کودک حق انتخاب دهید و وقتی که کاری برای کودک جذاب نیست آن را تغییر دهید.

مراقب باشید که کودک را با فعالیت های زیاد مستاصل نکنید.

فهرست زیر میتواند به شما کمک کند که تکالیف مناسبی برای کودک پیدا کنید:

تکالیفی برای کودکان 5/1 ساله تا 3 ساله

• آب دادن به گلها.
• خاموش کردن لامپ ها
• انداختن کاغذ باطله و روزنامه ها در سطل بازیافت
• جمع کردن اسباب بازی ها به کمک والد

وظایف کودکان 4 تا 6 ساله

• روی تختخواب ملحفه بکشد.
• اسباب بازی ها را جمع کند.
• در هنگام خرید برخی اقلام مورد نیاز را پیدا کند.
• در قلکش پول پس انداز کند.

وظایف کودکان 7 تا 12 ساله

• روشی برای انجام مستمر تکالیفش پیدا کند.
• وقتی که والدین به کمک احتیاج دارند به آنها کمک کند.
• مسئولیت بعضی از کارهای خانه را به عهده بگیرد.
• برای خواهر و برادر های کوچکتر کتاب بخواند یا با آنها بازی کند.

 

5-      به کودک یاد دهید به جای دستور دادن خواهش کند:

اگر تن صدای کودک شما خیلی بلند است، نجوا کردن را امتحان کنید. به کودک یاد دهید که وقتی میخواهد از کسی کمک بگیرد، باید تن صدایش را بصورتی تنظیم کند که درخواستش حالت دستور دادن به خود نگیرد. از طریق بازی با جملات مختلف و لحن های متفاوت بیان یک جمله میتوانید این مطلب را به کودک بفهمانید.

 

منابع:

1-      دکتر فاطمه بیان فر- چاپ اول1392- لجبازی کودکان- نشر دانژه

2-      جورجا دوگانجی ، آن کندل – چاپ دوم اردیبهشت 93- با کودک بدغلق و نا آرام چه

کنیم؟ - مترجم : سولماز جوکار ، یاسمن بانکی – نشر ارجمند

 

گردآورنده: مریم رستمی نجف آبادی – دانشجوی کارشناسی راهنمایی و مشاوره