آیا انتقاد سبب خشم و عصبانیت شما می شود؟ آیا شما نیز گهگاه با سخنان انتقاد آمیز خود، موجب رنجش دیگران می شوید ؟ آیا از ترس اینکه مبادا کسی را برنجانید، در بیان مطالبی که صمیمانه آنرا مفید میدانید تردید می کنید ؟

تعریف رایج انتقاد:

در لغت نامه انتقاد اینچنین تعریف شده است: انگشت نهادن بر خطاها ، خرده گیری کردن .

استفانی هیوز Stephanie Hughes جامعه شناس و کارشناس انتقاد، معتقد است، تخطئه کردن عمده ترین، رایج ترین و محتمل ترین پاسخ به هر نوع تغییر یا نوآوری است. بیشتر کسانی که انتقاد را به چشم ابزار می نگرند، آنرا به شکل پتک یا تبر می بینند .

 انتقاد منفی که بیشتر به صورت نا خود آگاه مطرح می شود، عملا" رایج تر و زیانبارتر از انتقاد سنجیده وآگاهانه است . به اظهار دکتر انور ویتنیHonor Whitney  کارشناس مسائل خانواده : سیل مداوم سخنان تلخ و گزنده که به صورت طعنه، تردید، مخالفت و سرکوفت زدن بیان می شود، در قویترین روحیه ها هم اثر بدی می گذارد و تصویری که انسان از خود دارد و ارزشی را که به عنوان یک فرد برای خود قائل است تحلیل می برد.

علل تاُثیرات مخرب انتقاد در مفهوم رایج خود:

• این نوع انتقاد احتمال رشد و پیشرفت را از بین می برد. این شیوه با تمرکز روی اعمال گذشته فرد (اعم از آنچه گفته و کرده، و یا در گفتن و انجام آن سستی نشان داده) روزنه هر نوع جبران و پرهیز از خطا را می بندد و وضعیتی را که امکان بهبود دارد، به وضعیتی منفی و تغییر ناپذیر بدل می کند.
• انتقاد به صورت متداول خود، جریانی منحصراً یک سویه است. انتقاد کننده حرفی را می زند و سپس فرض می کند که دیگر نیازی نیست چیزی بگوید یا کاری بکند (نه اطلاعاتی در مورد کار فرد به وی داده میشود و نه پیشنهادی برای بهبود). بدین ترتیب فرایند انتقاد که می بایست مانند گفتگو فرایندی دو سویه باشد , به صورتی یک سویه در می آید. شیوه منفی انتقاد یک سویه، انتقاد شونده را هم به واکنش منفی وا می دارد. نخست تصوری ذهنی از گناه، تقصیر یا اشتباه بوجود می آورد (من کار اشتباهی کردم)، و به بدنبال آن موجی از خشم، رنجش و حالت تدافعی همراه با نیاز به اثبات حقانیت پدید می آید. این قبیل احساسات در نهایت ممکن است به صورت واکنشهای غیر سازنده مانند اعتراض، پرخاشگری، گریه کردن و یا پناه بردن به سکوتی سنگین ظاهر شوند.
• در انتقادهای متداول انتقاد کننده معمولاً به شکلی غیر منصفانه فقط روی نقاط ضعف انگشت می گذارد.

تعریف درست انتقاد:

در ابتدا منظور از انتقاد اشاره به یک ارزیابی عینی بی طرف از افکار و اعمال بوده است. از انتقاد کننده انتظار می رود همانطور که معایب چیزی را بیان می کند، محاسن آن را هم بازگو نماید و سپس با سنجش هردو جنبه آن داوری کند. هدف از انتقاد کردن برقراری ارتباط، تحت تأثیر قرار دادن و به تحرک واداشتن انتقاد شونده است.

انتقاد عبارت است از: انتقال اطلاعات به دیگران بنحوی که بتوانند آن را در جهت مصالح خود به بکار برند. انتقاد  وسیله ای برای تشویق و افزایش رشد فردی و روابط اجتماعی است .

نتایج ناشی از محتوای تعریف: با توجه به محتوای تعریف می توان بیان کرد که :

• رفتار مورد انتقاد قابل تغییر است.
• انتقاد برخورد سازنده ای بین انتقاد کننده و انتقاد شونده است.
• انتقاد کننده به نحوه گفتن و تأثیری که بجای می گذارد توجه بیشتری نشان می دهد.

به آخرین باری که از شما انتقاد شده فکر کنید: کلمات چه مفهومی برای شما داشت؟ آیا آن را نوعی اهانت به خود تلقی کردید؟ فکر کردید تحقیر شده اید؟ یا آن را کوششی تلقی کردید که به کمک آن به اشتباهات خود پی ببرید؟ وقتی از شما انتقاد شد چه احساسی داشتید؟ خشم؟ آزردگی؟ طرد شدن؟ یا شرم؟ دچار تپش قلب و انقباض عظلات شدید؟ چه کردید؟ در سکوت به انتقاد گوش دادید؟ برای دفاع از خود حرف او را قطع کردید؟ صدایتان را بلند کردید؟ راهتان را گرفتید و رفتید؟ با مشت روی میز کوبیدید؟ گریه کردید؟

حالا آخرین باری را که از کسی انتقاد کردید به یاد آورید و از خود بپرسید :

آیا پیش از سخن گفتن در باره آن اندیشیدم؟ پس از گفتن آن چه احساسی به من دست داد؟ ضمن طرح انتقاد پس از آن چه رفتاری از من سر زد؟

هر یک از سه علل در مورد هم انتقاد کردن و هم هنگام انتقاد شنیدن از اهمیت خاصی برخوردارند. و مهمتر آنکه این سه عامل روی یکدیگر تأثیر متقابل دارند و همدیگر را تقویت میکنند .

طرز تلقی ما از انتقاد بر واکنش احساسی ما نسبت به آن اثر میگذارد. واکنشی که از روی احساس نشان میدهیم در مقیاس وسیعی تعیین کننده رفتاری است که در برابر انتقاد در پیش می گیریم. وچون دوست داریم بر احساسات و اعمالمان برچسب ذهنی خود را بزنیم این دو واکنش به نوبه خود بر طرز تلقی ما نسبت به انتقاد اثر می گذارد.

قبل از آنکه مهارت لازم برای انتقاد کردن و انتقاد شنیدن مسئولانه و مؤثر را در خود بوجود آورید، باید دقیقا بررسی کنید که به طور کلی افکار، احساسات و اعمالتان چگونه بر واکنش کلی شما نسبت به انتقاد اثر می گذارد.

 مهناز مرادی "مشاور-زوج درمانگر"

مطالب و ویدئوهای ما را در صفحه اینستاگرام دنبال کنید

#SAHIANDISH_MOSHAVERE