اختلال اضطراب وسواسی – جبری

برای همه ی ما پیش می آید که پس طی مسافتی دوباره به خانه بر می گردیم تامطمئن شویم در را قفل کرده ایم ،یا بسیاری اوقات فکر نا گهانی و نا خواسته ای به ذهن مان خطور کرده است و آن را ناراحت کننده و نا بجا دانسته ایم .

برای درک بهتر افکار وسواسی به زمانی بیاندیشید که با فرد مهمی در زندگی تان جروبحث کرده اید و برای مدتی این ماجرا را با خود مرور می کنید و حتی وقتی تلاش می کنید این افکار را از ذهن خود برانید موفق نمی شوید ،اگر قسمت عمده هر روز با تجربیات مشابه سپری شود ،تجربه وسواس فکری بالینی را تجربه می کنید .

اگرتا به حال فکری داشته اید که نتوانسته اید آن را ازهشیاری تان بیرون کنید ، تا اندازه ای از تجربه وسواس فکری(obsession) آگاهید .

اختلال وسواس فکری – عملی، یک اختلال اضطرابی است که دارای پایه زیست شناختی است که اغلب از دوران کودکی شروع می شود و ممکن است الگوی خانوادگی نیز داشته باشد.

خصیصه اصلی اختلال وسواس جبری (OCD) وجود وسواس های فکری یا عملی مکرر و چنان شدید است که رنج و عذاب قابل ملاحظه ای را برای فرد به بار می آورند. این اختلال سبب اتلاف وقت می شود و اختلال قابل ملاحظه ای در روند معمولی و طبیعی زندگی ، کارکرد شغلی ، فعالیت های معمول اجتماعی ، یا روابط فرد ایجاد می کند .

مراجع ممکن است یکی از انواع وسواس و یا هر دو را داشته باشد اما معمولا افراد به هر دو مبتلا هستند. وی از غیر منطقی بودن وسواس هایش آگاهی دارد و آن ها را خود- ناهمخوان می داند.

وسواس عملی رفتار تکراری و ظاهرا هدفمند است که در پاسخ به تمایلات غیر قابل کنترل یا طبق یک رشته مقررات تشریفاتی یا قالبی انجام می شود و وسواس های فکری ، افکار یا تجسم های ناخوانده ای هستند که به صورت مکرر وارد آگاهی شخص می شوند.

گرچه انواع افکار و رفتارها در اغلب موارد از شخصی به شخص دیگر فرق می کند ، اما بعضی الگوها مشترک هستند. مانند وارسی های مکرر که بصورت وارسی درها ، کلیدها و... نمود پیدا می کند و یا شست و شو و پاکیزگی که تا حدی لازم و برای حفظ سلامتی توصیه شده است و حتی هنگام رشد و بالغ شدن به عنوان نشانه هایی از بلوغ کودکان در نظر گرفته می شود اما هنگامی که این فعالیت بیش از اندازه وقت گیر شده و در فعالیت های روزمره تداخل ایجاد می کند ، مظنون به اختلال وسواس می شود. بنابر این افراد دارای اختلال وسواس زمان زیادی را صرف انجام تشریفات یا اجتناب از رفتارهای خاصی می کنند و در بعضی موارد مبتلایان به خاطر ترس و شرمندگی از فاش شدن این گونه رفتارها از فعالیت های اجتماعی خودداری می کنند.

افراد مبتلا به وسواس فکری می دانند که این عقیده ، فکر ، تکانه یا تصور سمج و مزاحم در درون فرایندهای ذهن آشفته خودشان ایجاد می شوند . آن ها نومیدانه سعی می کنند این افکار مزاحم را نادیده بگیرند یا متوقف کنند و در بعضی موارد می کوشند با انجام دادن کاری یا فکر کردن به چیزی دیگر آن را خنثی کنند.

مقایسه وسواس فکری و عملی:

وسواس فکری عبارتست از فکر ، احساس ، اندیشه یا حسی عود کننده و مزاحم که باعث اضطراب می شود ، اما وسواس عملی بر خلاف وسواس فکری یک نوع رفتارست که فرد با انجام این رفتار از میزان اضطراب خود بطور موقت می کاهد.

OCD دو عنصر مهم و گاهی مستقل دارد : وسواس و اجبار .

وسواس :

یک فکر ، تصویر ذهنی یا میل ناخواسته و مکرر که فرد آنرا ناراحت کننده و غیر قابل کنترل می داند.

افکار وسواسی اغلب شکل آسیب رساندن به خود یا فرد مهمی در زندگی را به خود می گیرند و ممکن است به صورت تردید شدید و مرضی بروز کنند.

وسواس های رایج شکل ترس از آلودگی ، ترس از آسیب رساندن مستقیم و یا غیر مستقیم به خود یا دیگران ، ترس از تمایلات غریزی غیر اخلاقی ، جنسی یا پرخاشگرانه را به خود می گیرد.

اجبار:

اجبار ، رفتاری آگاهانه ، استاندارد و عود کننده است نظیر شمارش ، وارسی یا اجتناب. به عبارتی

یک رفتار فیزیکی یا عمل ذهنی تکراری و مداوم که فرد احساس می کند مجبور است آن را انجام دهد تا اضطراب ناشی از افکار وسواسی از بین برود یا از وقوع آن جلوگیری کند. مثل چک کردن درها و شستن افراطی.

امروزه روانشناسان با استفاده رویکرد های متفاوت روانشناسی مثل رفتاردرمانی ، استنتاج نتایج و... به درمان این اختلال می پردازند.

نویسنده: دکتر آناهیتا ثمررخی - روانشناس