مهارتهای ارتباطی زناشویی

 

 

همه انسانها، نیازمند رابطه و برقراري ارتباط با دیگران هستند چرا که انسان اصالتاً موجودي است اجتماعی، و زندگی  پویا و مولد آدمی در گرو روابط بین فردي و ارتباط موثر و متقابل با دیگران است. به سخن دیگر بدون ارتباط موثر اجتماعی و تعامل بین فردي، انسان نمی تواند به رشد مطلوب و شکوفایی شخصیت خود برسد. بخش قابل توجهی از تبلور استعدادها، شکفته شدن توانمندي ها و تحول شخصیت متعادل و متعالی انسان، در نتیجه حیات اجتماعی و تجارت زندگی جمعی فراهم می گردد، به طوري که هر گونه محرومیت از روابط مطلوب و منطقی با دیگران و دور ماندن از زندگی پویاي اجتماعی، زمینه اضطراب، افسردگی و عقب ماندگی فرهنگی را فراهم می نماید. اولین جوانه هاي ارتباط بین انسانها در حریم خانواده پدیدار می گردد و اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم و نقطه آغازین روابط دو انسان را به تصویر بکشیم، زیبا ترین تصور، نمایشی از تاثیر پذیري جنین( در داخل رحم) از خلق وخوي مادر خواهد بود. روابط بین فردي از اهمیت و حساسیت فوق العاده اي برخوردار است و چگونگی روابط، نقش بسزایی در شکل گیري نگرشها و بازخوردهاي اجتماعی، آمادگی و توسعه مهارتهاي اجتماعی اعضاي خانواده خواهد داشت. برقراري رابطه خوشایند و موثر و پایدار و تعالی بخش بین انسانها، بویژه اعضاي خانواده از بيشترين اهميت برخوردار است.

 

تعریف ارتباط

 

ارتباط ترجمه لغت Communication است. هر چند استعمال این لغت در کتب و نوشته‌های فارسی عمومیت ندارد اما با این وصف از سایر لغات متداول تر به نظر می‌رسد. ریشه این لغت کلمه لاتین Communis است که می‌توان آنرا به تفاهم و اشتراک فکر ترجمه کرد. وقتی که با شخصی ارتباط برقرار می‌کنیم کار ما در حقیقت برقراری یک نوع اشتراک فکر و تفاهم اندیشه با اوست. مفهوم واقعی ارتباط با توجه به ریشه لاتین آن (در میان گذاشتن و تقسیم کردن)، مفهومي  است که فقط با وجود وحضور یک فرستنده فعال و یک گیرنده منفعل تحقق نمی یابد، بلکه بازخورد یا فیدبک Feed back گیرنده که تغییر دهنده طرز رفتار اولی است ، ضروری می نماید. و از آن مهمتر مستلزم شرکت فعال تمام افراد ذی نفع در روند ارتباط میباشد.

به عبارتی ارتباط عبارتست از جریان پویایی که در آن تبادل اطلاعات صورت می‌گیرد. این جریان می‌تواند چهره به چهره یا رودررو باشد که آن را ارتباط مستقیم یا میان فردی می نامیم. در این نوع ارتباط شخص پیام دهنده یا پیام گیرنده با یکدیگر تماس دارند و به همین جهت پیام دهنده و پیام گیرنده می‌توانند به نوبت نقش خود را تغییر دهند. و هر کدام به جای دیگری ایفای نقش نماید.

در نگاهی اجمالی، ارتباط را می‌توان جریانی چند طرفه دانست که طی آن دو یا چند نغر به تبادل افکار ، نظریات ، احساسات و حقایق می‌پردازند و از طریق بکاربردن پیامهایی که معنایش برای کلیه آنها یکسان است به انجام این امر مبادرت می‌ورزند. هنگامی که ارتباط را کوشش آگاهانه فرستنده پیام برای سهیم ساختن گیرنده، در اطلاعات ، عقاید و طرز فکرهایش می‌دانیم، مسئله تفاهم و هماهنگی فرستنده و گیرنده اهمیت اصلی و اساسی خود را به دست می‌آورد، هرگونه انتقال پیام بین فرستنده از یک طرف و گیرنده از طرف دیگر ارتباط محسوب می‌شود.چه فرستنده انسان باشد و چه یک دستگاه مکانیکی.

البته برای ارتباط تعاریف متعدد و مختلفی از سوی صاحب نظران و پژوهشگران ارائه شده است هر یک از صاحب نظران امور ارتباطات ،با توجه به زاویه دید و اهمیتی که برای عناصر ارتباط قائل هستند تعریفی ارائه کرده اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

 

تعاریف ارتباط از دید متخصصین:

 

ادوین امری (Edwin Emery) در کتاب مقدمه ای بر ارتباط جمعی می گوید: «ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات ، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است» برای نمونه انسان وقتی می‌خندد نشاط و شادی خود را با لبخند نشان می‌دهد. و یا اگر فردی به فرد دیگر سلام می‌دهد یا عصر به خیر می‌گوید با بیان شفاهی، دوستی و صمیمیت خود را به او ابراز می‌دارد و در واقع به گونه‌ای ارادت خود را می‌فهماند. و همچنین زمانی که شخصی به شخص دیگر کارت تبریک یا نامه‌ای ارسال می‌کند هدف و منظور خود را به شکل کتبی ارائه می‌دهد و با او ایجاد رابطه می‌نماید.

در تعریفی دیگر ابراهیم رشیدپور معتقد است، ارتباط جریانی است که طی آن دو نفر یا بیشتر از طریق کاربرد پیامهایی که معنای آن برایشان یکسان است به تبادل افکار ، نظرات ، احساسات و عقاید خود می‌پردازند.

کارل هاولند (Hovland) درباره ارتباط می‌گوید: " ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال یک محرک (معمولا علامت بیانی) از یک فرد (ارتباط گر) به فردی دیگر (پیام گیر) به منظور تغییر رفتار او".

مانیوس اسمیت (smith.M) هر نوع عملی را که بوسیله فردی انجام شود ،و طی آن فرد دیگری بتواند آنرا درک کند ارتباط می نامد. خواه این عمل با استفاده از یک وسیله انجام شود یا بدون وسیله.

و به عقیده چارلز کولی ، ارتباط مکانیسمی است که روابط انسانی بر اساس و بوسیله آن بوجود می‌آید و تمام مظاهر فکری و وسایل انتقال و حفظ آنها در مکان و زمان بر پایه آن توسعه پیدا می‌کند. ارتباط حالات چهره ، رفتار ، حرکات ، طنین صدا ،کلمات ، نوشته‌ها ، و تمام وسایلی که اخیرا در راه غلبه انسان بر مکان و زمان ساخته شده است را در برميگيرد.

تعاریف متعددی ارائه شده ، با این وجود ‌نمی‌توان تعریف واحدی ارائه‌داد که‌همه افراد‌ ‌را قانع کند. شاید‌هم اصلا ‏چنین تعریفی وجود نداشته‌باشد. بنابراین سعی بر این است، ‌اندیشه ‌و نظریات ‏گوناگون را تا حد امکان جمع آوری ‌کنیم تا بتوان آنها را به‌یک مرز مشترک نزدیک ساخت.

بدین ترتیب واضح است که برای برآورده شدن نیازهای روزمره خود باید ارتباط برقرار کنیم؛ نیاز به غذا، مسکن، نیاز به همکاری با دیگران ، نیاز به مبادله اطلاعات،‌ سرگرمی،  نیاز به بروز خلاقیت اجتماعی و ... در ‌واقع ارتباط ما را به شبکه گسترده انسان‌ها پیوند می‌دهد.‌ این شبکه از خانواده شروع‌ شده و به حلقه دوستان می‌رسد و بعد‌ با کمک رسانه‌های جمعی، کل‌جامعه و سراسر جهان را در بر می‌گیرد.

نحوه تکوین فردیت ما به میزان موفقیت ما در ساختن این شبکه‌ ها وابسته است.‌ ارتباط صرفا مبادله ‌اطلاعات در باره‌ی  واقعیت‌های سخت افزاری نیست. بلکه ارتباط به معنای تبادل‌افکار، ‌احساسات، عقاید و تجربیات نیز می باشد. از نظر فردی ارتباط ما را قادر می‌سازد تا به عضوی مفید و موثر ‌برای اجتماع ‌تبدیل شویم. از منظر اجتماعی ارتباط بین اجزای جامعه رشد و بقای جامعه را تضمین می‌کند.

در نهایت می توان گفت : تعريف ساده ارتباط ارائه و دريافت معنا و منظور بين دو نفر است. در ارتباط واكنش اورا درك ميكنيد و با توجه به پاسخ دريافتي با احساسات و فكرتان پاسخ ميدهيد. در اين فضا عمل شما بر مخاطب اثرميگذارد، و عمل مخاطب متقابلا روي شما اثرگذار است. ارتباط مثل چتر بزرگي است كه تمام آنچه در ميان آدميان ميگذرد را ميپوشاند و بر آن اثر ميگذارد. ارتباط انگاره اي است كه با آن دونفر سطح ارزشي را كه براي خود قائلند ميسنجند و بر آن تاثير ميگذارند و سبب كاهش يا افزايش آن ميشوند. برقراري ارتباط يك سيستم است چون هر آنچه گفته ميشود همزمان هم يك محرك است و هم يك بازتاب. ما به گفتار ديگران واكنش نشان ميدهيم بي آنكه تشخيص دهيم واكنشها و واژه هاي آنان تا حدودي واکنش ايشان به رفتار و گفتار ما ست

 

انواع ارتباط

 

برقراري ارتباط ،مهارتي اساسي در زندگي است كه از نظر اهميت همتاي مهارتهاي دانشگاهي  يا كسب معاش است.توانايي شما براي برقراري ارتباط تا حد زيادي شاد بودن شما را تعيين ميكند.موقعي كه  به شيوه مناسبي  ارتباط برقرار ميكنيد دوستاني پيدا ميكنيد  و در محل كار  به شما احترام بيشتري قائل ميشوند.فرزندتان  به شما احترام گذاشته  و اعتماد ميكند  و به نيازهاي زناشويي خود دست مي يابيد. حس خوبي داريد.به اين تعاريف ارتباط موثر ميگويند.

در صورتي كه  نتوانيد به طور مناسب با ديگران ارتباط برقرار كنيد ودر محل كار با مشكلاتي روبرو باشيدهنگام صرف شام با خانواده تان دعوا  كنيد،و نتوانيد با صميميت با اطرافيانتان رفتار كنيد و رابطه سردي داشته باشيد به اين رابطه ،ارتباط غير موثر ميگويند.

 

همانطور كه ملاحظه فرموديد دو نوع رابطه وجوددارد:

 

١- ارتباط  موثر

٢- ارتباط  غير موثر

 

نقش ارتباط  موثر درتقويت سلامت رواني ،اعتماد به نفس،ارامش،موفقيت،رضايت از خود،رضايت از خانواده،رضايت شغلي،مديريت مشكلات ونقش  ارتباط غير موثر در بوجود امدن ناكامي ،تشديد عصبيت،كينه جويي،نفرت،اضطراب،خشم،افسردگي كاملا مشهود است.زندگي بدون ارتباط موثر بيمار گونه و ناخوشايند است و عنوان معجزه ارتباط موثر  مبالغه نيست زيرا هم اكنون  بسياري از ما  در ساده ترين موضوعات زندگي  و روابط انساني با همسر ،فرزند،شاگرد،همكار،به بن بست رسيده ايم ومسلما روشي كه اين مشكل  بزرگ را حل كند به مانند معجزه براي ما تلقي ميگردد.ارتباط موثر يعني اينكه بدانيم  بچه اي كه درس نميخواند ،چكار  كنيم تا درس بخواند.وقتي غذا نميخورد ،چكار كنيم غذا بخورد.وقتي در باره مشكلي با همسرمان اختلاف نظر داريم چگونه بدون دلخوري انرا حل كنيم.وقتي با همكار اداري  مشكلي بوجود امد چگونه بدون خشم   مشكل را حل و فصل كنيم.د رتمام اينموارد از نيروي ارتباط   موثر و مهارتهايش   ميتوانيم استفاده كنيم .متاسفانه به تناسبي كه انسان  در طي قرون  در زمينه هاي مختلف رشد كرده،در موضوع رفتار بخصوص رفتار عملي  بسيار منفعل باقي مانده  است.چه بسيار بزرگسالاني كه هنوز به مانند كودك رفتار ميكنند و رموز و فنون روابط انساني را نميدانند.بخصوص  يكي از عوامل بسيار مهم   مشكلات زناشويي  را در فقدان ارتباط موثر بايد جستجو كرد كه با استفاده از مهارتهاي ارتباط موثر  ميتوانيم موجب روابط حسنه  بين افراد خانواده  و موفقيت در اهداف خانوادگي شويم.پدران و مادران  براي انتقال اموخته هاي  اموزشي  خو د و مربيان مدارس  براي ايجاد خلاقيت دانش اموز  و جلو گيري از افت تحصيلي و رد شدن او و همچنين يك مدير موسسه براي جلب همفكري و همدلي  كاركنان نياز به استفاده از اين مهارت دارند .خلاصه  زندگي بدون يادگيري  مهارتهاي  ارتباط موثر بي حاصل ميشود  و عمر عزيز به بطالت ميگذرد.اثرات جسمي و رواني ،اجتماعي،فرهنگي و اقتصادي  ارتباط غير موثر بسيار است.شايد  يك ارثيه  ارزنده براي فرزندان  اگاهي  و تمرين فنون ارتباط موثر باشد تا با تمرين رموز اين مهارتها محيطي  سراسر از توافق و تفاهم و عشق وعمل صالح و خلاق  براي خودمان و اطرافيانمان بسازيم.روياي روزي كه از طرف كسي پذيرفته ميشويد  و روياي پيوندي پايدار.اما اين اميدها، با واقعيتهايي كه در مسيرروابط عاشقانه هستند مواجه ميشوندو بمرور نيازها براورده نميشوندوخشم باعث شكاف بين طرفين ميشود،قضاوتها،پذيرش اسان همسر را دچار خدشه ميكنند،احساس تنهايي بوجود ميايد و زن و شوهر از همديگر دور ميشوندچه چيزي باعث كارايي روابط صميمانه ميشود؟

زوجهايي داراي  روابط زناشويي پايدار و عميق  هستند كه با  مهارتهاي بين فردي  مثل گوش دادن .ارتباط شفاف.مذاكره،كنترل خشم و...اشنا باشند.البته اين مهارتها نياز به استمرار،سخت كوشي و صبوري  و حتي گاهي تشويق دارد.اوضاع تغيير خواهد كرد اما نه  به صورت ناگهاني و شانسي بلكه بدليل اينكه شما در مهارتهاماهرتر شده ايد.اگر ثابت قدم باشيد و به انجام رفتار جديد خود ادامه دهيد به احتمال زياد همسرتان هم تغيير خواهد كرد.برقراري رابطه صميمانه يكي از مهمترين منابع لذت براي فرد و در عين حال يكي از مهمترين منابع ناراحتي وي ميباشد.اين مهارتها روابط متنوعي را در بر ميگيرند چون روابط فردي روش سالمي براي بيان صميميت انساني است.در عين حال مهارتهاي ارتباط موثر براي عاشقاني كه در اول راه هستند،براي همسراني  كه ميخواهند روابط زناشويي خود را بهتر كنند.براي همسراني كه هنوز به همديگر متعهد هستند و ميخواهند در زندگي مشترك شادتر باشند،كارساز است.

 

ارتباط موثر

 برقراري ارتباط ،مهارتي اساسي در زندگي است كه از نظر اهميت همتاي مهارتهاي دانشگاهي  يا كسب معاش است.توانايي شما براي برقراري ارتباط تا حد زيادي شاد بودن شما را تعيين ميكند.موقعي كه  به شيوه مناسبي  ارتباط برقرار ميكنيد دوستاني پيدا ميكنيد  و در محل كار  به شما احترام بيشتري قائل ميشوند.فرزندتان  به شما احترام گذاشته  و اعتماد ميكند  و به نيازهاي زناشويي خود دست مي يابيد. حس خوبي داريد.به اين تعاريف ارتباط موثر ميگويند.

 

ارتباط غير موثر

 در صورتي كه  نتوانيد به طور مناسب با ديگران ارتباط برقرار كنيد ودر محل كار با مشكلاتي روبرو باشيدهنگام صرف شام با خانواده تان دعوا  كنيد،و نتوانيد با صميميت با اطرافيانتان رفتار كنيد و رابطه سردي داشته باشيد به اين رابطه ،ارتباط غير موثر ميگويند.

ارتباط موثر يعني اينكه بدانيم  بچه اي كه درس نميخواند ،چكار  كنيم تا درس بخواند.وقتي غذا نميخورد ،چكار كنيم غذا بخورد.وقتي در باره مشكلي با همسرمان اختلاف نظر داريم چگونه بدون دلخوري انرا حل كنيم.وقتي با همكار اداري  مشكلي بوجود امد چگونه بدون خشم   مشكل را حل و فصل كنيم.د رتمام اينموارد از نيروي ارتباط   موثر و مهارتهايش   ميتوانيم استفاده كنيم .

برقراري رابطه صميمانه يكي از مهمترين منابع لذت براي فرد و در عين حال يكي از مهمترين منابع ناراحتي وي ميباشد.اين مهارتها روابط متنوعي را در بر ميگيرند چون روابط فردي روش سالمي براي بيان صميميت انساني است.در عين حال مهارتهاي ارتباط موثر براي عاشقاني كه در اول راه هستند،براي همسراني  كه ميخواهند روابط زناشويي خود را بهتر كنند.براي همسراني كه هنوز به همديگر متعهد هستند و ميخواهند در زندگي مشترك شادتر باشند،كارساز است.

 

 

 

منابع:

1- کتاب "خوشبختی در یک کلام - تالیف: آندره متیوس- ترجمه: دکتر شوشتری، دکتر قرائتی

2- کتاب "شادمانی بی سبب" - تالیف: مارسی شیموف، کارول کلاین

 

گردآورنده:

شیوا شریعت پناهی "مشاور زوج درمانگر"

 

ادامه مباحث و کارگاه های مربوطه را درکانال تلگرام مرکز پیگیری کنید:

sahiandishe@

 Telegram.me/sahiandishe